Het is heerlijk om overzicht te hebben in de chaos. Laten we gewoon de wereld in tweeën delen: je hebt levelaars en lef gozers/girls.
(Noëlle van der Hagen i.s.m. Machiel Willemsen, geinspireerd door Elly Pauw, HR manager TU Delft.)
Levelen en lef. Met levelen bedoelen we verbinden en afstemmen met je omgeving. Het is een beweging richting harmonie. Lef spreekt voor zich en duidt meer op de confrontatie, op kritisch zijn en een ander perspectief aanbrengen. In je rol als adviseur lijken dit twee uitersten…. Ze sluiten elkaar bijna uit, je bent vaak van het een of van het ander. In de basis heb je een sterke voorkeur, dit is immers je natuurlijke voorkeursstijl van beïnvloeden. Je hebt hier in je leven zoveel ervaring mee opgebouwd dat het voor jou de manier is geworden om met anderen om te gaan. Weet je waar jouw voorkeur ligt?
Lef
Laten we eerst eens kijken waar het over gaat. Het is waardevol om lef te hebben. Associaties met het begrip zijn: assertiviteit, confronteren, scherp maken, durven benoemen, ter sprake brengen, het conflict durven opzoeken om zaken bespreekbaar te maken, helder zijn in wat je belangrijk vindt. Ondanks de spanning die je voelt toch stevige interventies maken. De downside is dat lef kan vervallen in ruzie maken, je zin doorduwen, relaties verstoren en uiteindelijk opdrachtgevers ‘kwijtraken’. Zeker als er sprake is van situaties waarin er meningsverschillen zijn is.
Lastig is ook dat dit een instinctieve neiging is: als het moeilijk wordt, gaan deze adviseurs vechten. Dan veroorzaak je schade omdat je het contact met de ander verbreekt. Die zal niet meer luisteren naar je inhoud maar ook instinctief reageren: vechten, vluchten of bevriezen. In veel gevallen zal dit voor de adviseur ongunstig uitpakken omdat de ander soms meer strepen op zijn mouw heeft of in de wandelgangen verdwijnt.
Of je confronterend mag zijn hangt ook af van de cultuur van jouw organisatie: wordt het aangemoedigd om helder te zijn in wat je vindt? En op wat voor manier? Word je juist gewaardeerd omdat je geen blad voor de mond neemt?
Levelen
Verbinden en afstemmen is ook waardevol. Het is geen instinctieve reactie, bij stress zullen deze mensen of dichtklappen of vluchten. Het voordeel van levelen is dat je werkt aan de emotionele bankrekening, je krijgt credits door op deze manier te bouwen aan vertrouwen en harmonie.
Het kan wel saai, grijs en te weinig scherp worden. Als adviseur wordt je juist ook ingezet voor een frisse blik en om te benoemen en te begrenzen. Door teveel te levelen en harmonie te zoeken blijft alles hetzelfde, je blijft aanmodderen. En je laat je eigen toegevoegde waarde te weinig zien. Het zorgt er wel voor dat de opdrachtgever zich veilig voelt en zich mogelijk kwetsbaar kan opstellen waar nodig.
Het zijn twee totaal verschillende manieren om de wereld te beïnvloeden en daar horen ook bijpassende onderliggende overtuigingen bij. Deze werelden vinden wat van elkaar. Lefgozers vinden levelen te soft, zachte heelmeesters. Levelaars vinden lefgozers te hard, dominant en lomp, ze doorbreken de harmonie omdat zij het conflict opzoeken. Lefgozers waarderen andere lefgozers: eindelijk iemand die durft te zeggen wat we vinden (Trump). En hebben dit ook nodig om fijn te werken.
Levelaars waarderen andere levelaars. Het zijn harmonie zoekers en verbinders. Kijk naar Mandela en Obama. Lef, vinden ze, brengt gevaar met zich mee, zo ga je niet met mensen om.
Levelen met lef
De kunst van het levelen met lef is dat het een het ander niet hoeft uit te sluiten. Het kan je enorm helpen als je dit situationeel kan inzetten. Mensen kunnen meestal niet allebei heel goed, tenzij ze hier flink aan hebben gewerkt. Ze hebben gaandeweg wijsheid, levenservaring en zelfinzicht opgedaan zodat hun gereedschapskist met interventies open blijft, ook onder stress. Zodat ze kunnen kiezen voor de meest effectieve stijl in plaats van primair reageren.
Maar hoe doe je dit? Van belang is hier dat je zelfkennis hebt en weet waar je eigen voorkeur ligt. Denk eens terug aan situaties waarin jouw stijl waardevol was en of juist schuurde. En welke argumenten gebruikte je om je eigen voorkeursstijl goed te praten? Doe zelfonderzoek: kun je jezelf in de spiegel aankijken en overtuigd blijven dat jouw voorkeursstijl passend is?
Waar gaat het in essentie om? Dat het resultaat van het gesprek met de ander positief en constructief moet zijn, dat zowel de relatie goed blijft, maar dat de inhoud en jouw visie evenveel aandacht krijgen. Een voorwaarde om met lef feedback te kunnen geven aan een opdrachtgever is vertrouwen. Dit zul je eerst moeten opbouwen door te levelen.[i]
Voor beide stijlen geldt dat het toepassen van de andere stijl noodzakelijk is om als adviseur effectief te kunnen zijn… Elsbeth Reitsma schrijft in haar proefschrift dat lef en zelfstandig oordelen voor een adviseur van belang zijn om verbinding te kunnen houden met de eigen deskundigheid en visie op de aanpak.[ii]
Als jouw voorkeursstijl lef is, is het je opgave om de verbinding te houden met de ander. Aankijken hoe jouw stijl overkomt en zodra je merkt dat je de ander verliest even levelen… En benoemen waar jij vermoedt dat jullie verschillend tegen de situatie aankijken.
Als je voorkeursstijl levelen is dan is het van belang dat jij weet wat jij nodig hebt om lef te kunnen laten zien. Wat kan helpen is bedenken dat je juist de harmonie verstoort als je niet af en toe zegt waar het op staat. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden.
Het is de kunst om steeds afstand te kunnen en durven nemen: wat is in deze situatie en met deze persoon het meest effectief? Lef om jezelf bij de lurven te grijpen om te bekijken wat nu slim is. En uiteraard helpen de jaren. Zij brengen wijsheid, ervaring, zelfreflectie en kunnen lachen om je eigen scherpe kantjes.
[i] Beverly Scott en B. Kim Barnes (2011). Consulting on the inside. Alexandria, Virginia: ASTD
[ii] Reitsma, E. (2014), Adviseurs aan de slag, deel 1. Professioneel handelen in organisatieadvieswerk. VU uitgeverij, Amsterdam.